Эш программасы

“ Килешенгән” : “Килешенгән”: “ Килешенгән”:

Методик берләшмә җитәкчесе Укыту- тәрбия эшләре буенча Мәктәп директоры

_____________ Кәбирова. А.Н. директор урынбасары

Беркетмә № 1 _____________ Вәлиуллина Л.М. ____ Мотыгуллин Р.Н.

“ ______” август 2012 ел “_____” август 2012 ел “____” август 2012 ел

Гамәлгә кертелгән:

Боерык №_______

“____” ___________ 2012 ел

“М. И. Абдрахманов исемендәге Яңа Ибрай урта мәктәбенең

I квалификацион категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Мостафина Илһамия Мингали кызының 7 нче сыйныф өчен

әдәбият фәненнән эш программасы

Каралган:

Педагогик совет утырышында

Беркетмә №_________

“____”август 2012 ел

2012-2013 нче уку елы

Татар әдәбиятыннан эш программасы

7 нчы сыйныф

(70 сәг)

Аңлатма язуы

Эш программасы статусы.

Программа нигезенә Россия, Татарстан Мәгариф һәм фән министрлыкларының мәктәпләрдә урта һәм тулы белем алу стандартлары салынды, “Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы”на нигезләнеп төзелде.

Эш программасы структурасы.

Татар әдәбиятыннан эш программасы өч өлештән тора: аңлатма язуыннан, төп бүлекләрне, белем һәм күнекмәләрне үз эченә алган программаның эчтәлегеннән, укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләреннән.

Эш программасының эчтәлеге.

Яңа стандарттагы иң мөһим таләп мондый: мәктәпне тәмамлаганда, «укучы үз алдына максат куярга һәм аны тормышка ашыру юлларын үзе таба алу дәрәҗәсенә күтәрелергә тиеш”. Бу – яңа стандартта эшлекле белем дип атала. Эшлекле белем – стандарт керткән яңалыкның әһәмиятле эчтәлеген ачып бирүче иң гомуми төшенчә. Белем алу гамәлләренең структурасын һәм принцибын стандарт үзе аңлата:

Структурасы – теория ярдәме белән, әдәби әсәрләргә анализ ясап, эчтәлек табу. Белем компонентлары өчәү: теория, өйрәнелә торган объект һәм алар арасындагы бәйләнеш – анализ гамәле.

Татар әдәбиятын укытуның максатлары:

- татар әдәбиятының бай тарихын, классик язучыларының иҗатларын һәм иң күренекле әсәрләрне өйрәнү, үзләштерү

- иң күркәм әсәрләр мисалында рухи байлыкның кыйммәтен күрсәтү, дәрәҗәсен күтәрү

- укучыда кызыксыну хисен уяту, белем алуга, иҗади һәм рухи үсүгә теләк – омтылыш тудыру, укучының иҗади сәләтен үстерү

Укыту планында 7 нче сыйныфта татар әдәбиятыннан атнага 2 сәгать вакыт бирелә. Татар әдәбиятыннан тематик планны “Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы”на (А.Яхин, 5-11сыйныф, Казан, Мәгариф, 2008) нигезләнеп төзедем. Программада 70 сәгать каралган: әдәби төрләр, жанрлар – 25 сәгать, язучы иҗаты – 35 сәгать. кабатлау – 2 сәгать, инша язу – 8 сәгать.

Укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр:

· тәкъдим ителгән эпик, лирик һәм драматик әсәрләрне уку һәм аларга үз мөнәсәбәтең, бәяң булу;

· сайлап алган әсәрнең (кыскача, тулы, аерым бүлекләренең) эчтәлеген сөйли белү;

· эпик әсәр буенча изложение язу;

· әдәби әсәрнең төрләрен аера алу;

· сайлап алып (яки тәкъдим ителгән) язучының тормыш юлын, иҗатын сөйләү;

· әдәби әсәрнең төрен, жанрын исбатлау;

· әдәби әсәрнең темасын, төп фикер – идеясен билгеләү;

· әдәби әсәр героена характеристика бирү;

· эпик әсәрнең бер өлешен образлы сөйләү;

· шигырьне яттан белү яки прозадан өзекне яттан сөйләү;

· әсәрнең сәнгатькүренеше икәнлеген аңлата алу;

· бер яки берничә әсәр геройларын чагыштырып, уртак һәм үзенчәлекле якларын табу;

· төрле әсәрләрнең проблемаларын яки темаларын чагыштыру, үзенчәлекләрен билгеләү;

· әдәби әсәрнең әһәмиятен, кыйммәтен, үзенчәлекләрен дәлилле итеп аңлата, исбатлый белү;

· әсәрдә сюжет элементларын аера, композициясен, тел – сурәтләү чараларын күрсәтә, аңлата белү;

· автор сөйләмен һәм персонажлар телен анализлау;

· әдәби әсәр буенча сочинение язу;

· татар, рус (яки башка халыкларның) әдәбиятларында бер төрдәге темага язылган әсәрләрне чагыштыру, милли үзенчәлекләрен ачыклау;

· ирекле темага сочинение язу.

Укыту – методик комплекты

1. Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы, 5-11 нче сыйныфлар/А.Г.Яхин.- Казан: Мәгариф нәшрияты, 2008 ел.

2. Татар мәктәпләрендә әдәбияттан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты/ Ф.Ә.Ганиева, А.Г.Яхин, Л.Г.Әминова.-Казан, 2005 ел. Әдәбият: Татар урта гомуми белем мәкт. 7нче с-фы өчен дәреслек-хрестоматия./А.Г.Яхин.-Казан:Мәгариф,2006

3. Дәреслек. А.Яхин, Әдәбият . 7 сыйныф, 2006 ел.

Өстәмә әдәбият

1 7 нчы сыйныфта әдәбият дәресләре: Укытучылар өчен методик кулланма/А.Г.яхин.-Казан: Мәгариф, 2007 ел.

2 Әдәби әсәргә анализ ясау: Урта гомуми белем бирү мәктәбе укучылары, укытучылар, педагогика колледжлары һәм югары уку йортлары студентлары өчен кулланма/Д.Ф.Заһидуллина, М.И.Ибраһимов,В.Р.Әминева.-Казан:Мәгариф, 2005 ел.

3 Әдәбият дәресләрендә бәйләнешле сөйләм үстерү: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 5-6нчы сыйныфларында эшләүче укытучылар өчен кулланма Я.Х.Абдрәхимова.-Казан: Мәгариф, 2007 ел.

Дәресләр саны:

барлыгы – 70 сәг, атнага - 2 сәг

Контроль дәресләр: 1

Административ контроль дәресләр ___

№

Сәг.

саны

Үткәрү вакыты

Дәрес темасы

Дәрес тибы

Үзләштерелергә тиешле материал нәтиҗәсе

Уку эшчәнлеге төрләре яки укучылар эшчәнлегенә характеристика.

Контроль төре

Өй эше

План буенча

Фактик

4

Кабатлау

1

1

Лирик шигырьләргә

анализ ясау үзенчәлеге

Белемнәрне системалаштыру

Үткән елларда

алган белемне һәм анализ күнегүләрен

искә төшерү

Хәсән Туфан “Җанлы

кояшлар” Сибгат Хәким “Егетләре Казан артының” шигырьләренә анализ ясау

Модель буенча сөйләргә

“Җәйге матур истәлекләр” инша язарга

2

1

Чәчмә әсәрләргә анализ

Белемнәрне системалаштыру

Хикәяләргә анализ

ясау алымнарын

искә төшерү

Ибраһим Гази “Малайлыкта кунакта”.

әсәренә анализ ясау

Сюжетны кыскартып сөйләргә

3

1

Әсәргә анализ

Белемнәрне системалаштыру

Әсәргә анализ ясау

гамәлләрен искә төшерү.

Марсель Галиев. “Шүрәле гаеплеме?”

әсәре буенча фикер алышу

Резеда Валие-ва “Дуслык”- мөст.рәвештә анализ ясау

Иҗади эш.

Мисаллар

язарга.

6

Халык иҗаты жанрлары

4

1

.

Әйтем һәм мә-кальләрне

жанр итеп җыйган уртак сыйфатлар.

Яңа белем үзләш-терү

Әйтемнәрнең һәм мәкальләрнең төп вазифасын табу.

Әйтемнәр һәм мәкальләргә анализ ясау.

Әңгәмә кору, сорауларга җавап.

Күршедәге әби-бабайлардан

әйтем-мәкальләр язып килергә

5

1

Халык җырлары

Яңа белем үзләш-терү

Бу җанрның үзенчәлеген өйрәнү.

Халык иҗат иткән

җырларга анализ ясау.

Нәрсә ул халык җыры? – мөст.эш

1 халык җырын язып ятларга

6

1

Мөнәҗәтләр

Яңа белем үзләш-терү

Мөнәҗәтләрнең үзенчәлеген аңлату

“Анага бала- күкрәк сагышы” мөнәҗәтенә анализ

“Ялгыз ана”, “Сагыну хәле” мөнәҗәтенә анализ.

Модель буенча сөйләргә

7

1

Бәет жанры

Яңа белем үзләш-терү

Бәет жанры белән танышу

“Гайшә матур белән гашыйк Камил” бәетен өйрәнү

Иҗади эш “Тукай бәете”нә анализ.

Модель буенча

сөйләргә

8

1

Класстан тыш уку Бәетләр

Белемнәрне камил-ләштерү

Үзләштерелгән белемнәрне куллану мөмкинлекләрен камилләштерү.

Авылымда иҗат ителгән бәетләр белән танышу, яңаларын язып алу

Бәетләргә анализ.

“ Сөембикә” бәетен укырга

*Яңа бәетләр табып язып алып килергә

9

1

.

Татар халык иҗаты

әсәрләре

Белемнәрне камил-ләштерү

Иҗади фикерләргә

өйрәнү.

Әйтемнәр, мәкальләр,

Мәзәкләр., җырлар.

Мөстәкыйль .язма эш

Биремнәрне үтәргә

4

Әкиятләр

10

1

Әкиятләр

Халык иҗаты жанрлары

Яңа белем үзләш-терү

Әкият җанрының

үзенчәлекләрен

өйрәнү.

Әкият жанрының үзенчәлекләрен ачыклау

Әңгәмә кору, анализ.

Модель

буенча сөйлә

11

1

Көнкүреш әкиятләре

Катнаш

Көнкүреш әкиятләренең

үзенчәлеген өйрәнү

“Мактанчык бай”

“Саран белән Юмарт” әкиятләренә анализясау

Уку, сорауларга җавап, анализ ясау.

Әкиятләрнең сюжетын кыскартып сөйләргә

12

1

Хайваннар турында әкиятләр

Катнаш

Хайваннар турындагы әкиятләрнең

үзенчәлеген өйрәнү

“ Әтәч патша”

“ Кыңгыраулы тычкан баласы” әкиятләренә анализ ясау

1 нче биремгә җавапны табарга “Кыңгыраулы тычкан баласы” әкияте буенча.

Әкият иҗат итәргә.

1 әкият укырга, сөйләргә

13

1

Тылсымлы әкиятләр

Катнаш

Тылсымлы әкиятләр үзенчәлеген ачыклау

“Унөч” , “Алтын алма”

әкиятләренә анализ ясау

Әкият төрләре-нең моделен үзлектән төзү

“ Мең дә бер кичә”дән 1 әкият укып килергә

2

Әдәби жанрлар.

14

1

.

Әдәби жанрлар үзенчәлеге

Яңа белем үзләш-терү

Әдәби жанрларның

матур әдәбият бөтенлеге эчендәге урынын ачыклау

Габдулла Тукай

“Ике эт” “Мәрхәмәтле

төлке” әсәрендә төп фикереңне аңлата алу

Уку, сорауларга җавап, анализ ясау.

Анализны кабатларга

15

1

.

Иҗади язма эш.

Мәсәл язарга

Контроль

Анализ ясарга, мәгънә табарга күнегү, сөйләм үстерү

Иҗади эштә төгәллеккә өйрәтү.

Иҗади язма эш.

Мәсәл язарга

Язып килергә

10

Хикәяләр.

16

1

Хикәя жанрының үзенчәлеге.

Яңа белем үзләш-терү

Хикәя жанрының үзенчәлеген табу.

Ф. Әмирхан

“ Ул үксез бала шул !” хикәясенә анализ ясау

Тест сораулары Ф.Әмирхан иҗаты буенча

Хикәягә анализ ясау моделен кабатларга

17

1

Ф. Әмирхан

“Корбан”

Яңа белем үзләш-терү

Анализ ясарга, мәгънә табарга күнегү

“ Ул үксез бала шул” хикәясенең мәгънә ясау алымнары.

Уку, сорауларга җавап, анализ ясау.

Төп геройга характеристика язарга

18

1

Класстан тыш уку

Белемнәрне камил-ләштерү

А.Гыймадиевның “Ниязның рекордлар китабы” әсәрен анализлау.

А.Гыймадиевның “Ниязның рекордлар китабы” әсәрен анализлау.

Сорауларга җавап бирү

К. Насыйри.

“ Әбугалисина” укырга

19

1

Хикәяләрдә хис үзгәрүе

Яңа белем үзләш-терү

Хикәяләрдәге

эчке вакыйганы табарга өйрәнү

М. Галиев.

“ Балачак әсирлегендә” әсәрен анализлау

Уку, сорауларга җавап, анализ ясау.

Модель буенча сөйләргә

20

1

Хикәяләрдә хис үзгәрүе

Белемнәрне камил-ләштерү

Хикәяләрдәге

эчке вакыйганы табарга өйрәнүне дәвам итү

М. Галиев.

“ Балачак әсирлегендә” әсәрен анализлау

Иҗади эш Илшатның холкы

Иҗади эшне Язып бетерергә

21

1

.

Хикәя жанрының

үзенчәлеге

К атнаш

Хикәя язарга өйрәнү

М. Әмир.“Мөстәкыйм карт йокысы”, Л. Ихсанова “Безнең ишегалдында”әсәрләрен өйрәнү

Уку, сорауларга җавап, анализ ясау.

“ Сөенечле хәбәр “ хикәясен укырга.

22

1

Сөйләм үстерү.

1.”Кышкы вакыйга”

2.” Кышкы матурлык”

3.”Кышны яратам”

Сөйләм үстерү

Хисләрне язмада чагылдыру күнекмәсен булдыру

Туган ягымда кыш темасында хисне бирү

Инша язу 1.”Кышкы вакыйга”

2.” Кышкы матурлык”

3.”Кышны яратам”

Язып килергә

23

1

Хикәяләрдә персонажлар хисе

Яңа белем үзләш-терү

Персонажларның күңел

дөньясын күрергә күнегү

Роза Хафизова

“ Сөенечле хәбәр” әсәрендә персонаж-ларның күңел

дөньясын табу

Укыганны анализлау мөмкинлекләрен булдыру.

Кыскача эчтәлеген сөйләргә

24

1

Хикәяләрдә персонажлар хисе

Белемнәрне камил-ләштерү

Персонажларның күңел

дөньясын күрергә күнегү

Роза Хафизова

“ Сөенечле хәбәр” әсәренә анализ

Укыганны анализлау мөмкинлекләрен булдыру.

“Хисләремне әйтәм”

Шигырь, хикәя,

Рәсем...

25

1

Хикәя жанрының үзенчәлеге

Белемнәрне камил-ләштерү

Белемне файдаланырга

өйрәнү.

Ләбибә Ихсанова.

“Безнең ишегалдында хикәясен анализлау

Мөст.эш План төзү

Иҗади эшне үтәргә

6

Лирик шигырь

26

1

Лирик шигырьләрнең уртак сыйфатлары

Яңа белем үзләш-терү

Гомумиләштерергә

күнегү

Г. Тукай “ Милли моңнар” шигыренә анализ ясау

Шигырь төзе-леше. Ритм. Рифма – кагый-дәләрен язарга

Шигырьне ятларга

27

1

Лирик шигырьләрнең уртак сыйфатлары

Белемнәрне камил-ләштерү

Гомумиләштерергә

күнегү

Г. Тукай “ Милли моңнар”

Г. Тукай “ Милли моңнар” шигырен яттан сөйләү.

Үткәннәрне кабатлау.

28

1

Класстан тыш уку.

К. Насыйри.

“ Әбугалисина”

Белемнәрне камил-ләштерү

Сюжетны кыскартып сөйләү күнекмәсен формалаштыру.

Сюжетны кыскартып сөйләү күнекмәсен формалаштыру.

Уку, сорауларга җавап, анализ ясау.

Гаяз Исхакый

“ Кәҗүл читек” укырга

29

1

Лирик шигырьләргә анализ ясарга күнегү

Катнаш

Укучыларны уйларга һәм лирик шигырь матурлыгын күрергә өйрәтү

Х. Туфан “ Кояшта тудың микән”, “ Давыл”

Ш. Галиев “ Кыр казлары” шигырьләренә анализ ясау

Рифма һәм ритм буенча тестлар

Ш. Галиев.” Кыр казлары” шигыренә биремнәр

30

1

Лирик әсәрләргә анализ ясау үзенчәлеге

Катнаш

Укучыларны лирик герой хисен аңларга өйрәтү

Г. Тукай

“ Пар ат”

Г. Тукай иҗаты буенча тест

Иншага әзерләнергә

31

1

Инша язу.

“ Хәтерем хисе”

контроль

Хәтер хисләре турында язарга өйрәнү

Минем бабай., әби, әти, әни, сеҗлем, энем...

Инша язу

Язып бетерергә

2

Драмалар

32

1

Драма жанрының

үзенчәлеге

Яңа белем үзләш-терү

Жанр үзенчәлеген әсәргә анализ ясаганда файдаланырга өйрәнү

М. Фәйзи

“ Ак калфак” әсәрен өйрәнә башлау

М. Фәйзи иҗаты буенча сораулар

“ Ак калфак” драмасын сез ничек төгәлләр идегез?

33

1

Драма жанрының

үзенчәлеге

Катнаш

Жанр үзенчәлеген әсәргә анализ ясаганда файдаланырга өйрәнү

М. Фәйзи

“ Ак калфак” драмасын анализлау

Әңгәмә кору, сорауларга җавап, анализ.

М. Әмир

“ Агыйдел” повестен укырга

2

Повестьлар

34

1

Әдәби жанрлар

Повесть жанры

Яңа белем үзләш-терү

Теорияне файдаланырга күнегү

М. Әмир “ Агыйдел” повесте буенча фикер алышу

Уку, әңгәмә кору, сорауларга җавап, анализ.

Геройларның холкына бәя язып килергә

35

1

М. Әмир

“ Агыйдел”

Катнаш

Сюжет сызыкларын ачыклау, анализлау.

Анализ ясау мөмкинлекләрен үстерү.

Геройларга бәя бирү.

Үткәннәрне кабатлау.

Язучы иҗатына анализ

36

1

Сибгат Хәким

иҗатына анализ. Тормыш юлы.

Шагыйрь иҗаты-ның үзенчәлеге

Яңа белем үзләш-терү

С. Хәким шигырьләренә

анализ ясау. Өйрәнелгән әсәрләрнең уртак сыйфатларын табу.

С.Хәким “Шигырь ничек туа?” , “Диңгез күзе” әсәрләрен өйрәнү

С. Хәким иҗаты буенча тест.

Модель буенча сөйләргә

37

1

С. Хәким иҗаты-ның үзенчәлеге

Белемнәрне камил-ләштерү

С. Хәким шигырьләренә

анализ ясау

С.Хәким “Шигырь ничек туа?” мәкаләсен өйрәнүне дәвам итү

Уку, әңгәмә кору, сорауларга җавап, анализ.

Шигырьләр укырга

38

1

Сибгат Хәким иҗатының үзенчәлеге.

Катнаш

Әсәрләр охшашлыгын

табарга өйрәнү.

Сибгат Хәким . “Көз”.

Фокус төшенчәсе

Модель буенча сөйләргә

39

1

Сибгат Хәким иҗатының үзенчәлеге.

Катнаш

Әсәрләр охшашлыгын

табарга өйрәнү.

Сибгат Хәким “Давыл чәчәкләре”. “Бу кырлар, бу үзәннәрдә” шигырь-ләренә анализ ясау

Уку, әңгәмә кору, сорауларга җавап, анализ.

“Фазыл чишмәсе.” укырга

40

1

Сибгат Хәким иҗатына йомгак.

Катнаш

Әсәрләр охшашлыгын

табарга өйрәнү.

“Фазыл чишмәсе.” шигыренә анализ ясау

Үзлектән эш“ Фазыл чишмәсе.” шигыренә анализ ясау

Шагыйрь иҗатының үзенчәлеген язарга

Шәехзадә Бабич

41

1

Шәехзадә Бабич

иҗатының үзенчәлеге. Тормыш юлы, иҗаты.

Яңа белем үзләш-терү

Укучыларны персонажлар кичерешен күрергә күнектерү

Шәехзадә Бабич

“ Дөньяга”, “Бәхетсез мин” шигырьләренә анализ ясау

Уку, әңгәмә кору, сорауларга җавап, анализ.

Үзлектән эш

“Язгы җыр”

42

1

Шәехзадә Бабич

иҗатының үзенчәлеге

Яңа белем үзләш-терү

Укучыларны персонажлар кичерешен күрергә күнектерү

Шәехзадә Бабич

“Хәсрәт сагызы” “Кышкы юл”

Уку, әңгәмә кору, сорауларга җавап, анализ. Үзлектән эшләргә анализ.

Язма эшкә әзерләнергә

43-44

2

Язма эш Шәехзадә Бабич

иҗатының үзенчәлеге

“Тын төн”

Белемнәрне гомуми-ләштерү

Үткән дәресләрдә өйрәнгәнне искә төшерү

Белемнәрне куллану мөмкинлекләрен үстерү.

Язма эш Шәехзадә Бабич

иҗатының үзенчәлеге

“Тын төн”

Ш. Камалның

“ Акчарлак-лар” повестен укырга.

45

1

Класстан тыш уку.

Г. Исхакый.

“ Кәҗүл читек”

Белемнәрне камил-ләштерү

Хикәя жанрының үзенчәлеген искә төшерү

Г. Исхакый.

“ Кәҗүл читек”

Уку, әңгәмә кору, сорауларга җавап, анализ.

Ә. Еники.

“ Әйтелмәгән васыять”

Ш. Камал иҗаты.

46

1

Ш. Камал иҗаты-ның үзенчәлеге. Тормышы һәм иҗаты.

Яңа белем үзләш-терү

Ш. Камал иҗатының үзенчәлеген табу, тормыш юлы белән танышу.

“Әүвәл-Әүвәл заманда”

әсәре буенча фикер алышу

Метафораның әдәби әсәрдәге урынын билгеләү.

Ш. Камалның

“ Акчарлаклар” повестен укырга

47

1

Ш. Камал иҗаты-ның үзенчәлеге.

Яңа белем үзләш-терү

Ш. Камал иҗатының үзенчәлеген табу

Ш. Камал “ Акчарлак-лар”

Повесть тө-шенчәсенә аңлатма бирергә

Эчтәлеген сөйләргә

48

1

Ш. Камал иҗаты-ның үзенчәлеге.

Белемнәрне гомуми-ләштерү

Ш. Камал иҗатының үзенчәлеген табу

Ш. Камал “ Акчарлак-лар”

Персонаж, сюжет сызыгы

Гариф кичерешләрен язып бетерергә

49

1

Язма эш

1. “ Гариф”

2. “ Акчарлаклар-ның Берсе”

3. “ Егет елый да, шатлана да”

Сөйләм үстерү

Кичерешләр турында язарга өйрәнү.

.1 “ Гариф”

2. “ Акчарлакларның

Берсе”

3. “ Егет елый да, шатлана да” инша язу

Язма эш

Язма эшне тәмамларга

Фатих Әмирхан

50

1

Фатих Әмирхан иҗатын өйрәнү

Яңа белем үзләш-терү

Ф. Әмирхан иҗаты белән танышу

Ф.Әмирхан “Хәят” әсәренең сюжеты белән танышу

Уку, әңгәмә кору, сорауларга җавап, анализ.

Автор: Мустафина Ильгамия Мингалиевна