Доклад на тему "Чувашское декаративно-прикладное искусство в развитии ребенка-дошкольника"
Муниципальное бюджетное образовательное учреждение «Шемалаковская основная общеобразовательная школа Яльчикского района Чувашской Республики»
Непосредственная образовательная деятельность
по образовательным областям «Познание (ФКЦМ и РК)»
«Музыка» , «Физическая культура» (интеграция)
с детьми средней группы на тему:
«Акатуй»
Подготовила:
воспитатель 1 категории
Денисова Луиза Леонидовна
с.Шемалаково. 2014 г.
«АКАТУЙ»
Зала чӑваш тӗррисемпе илемлетнӗ. Зал варринче сӗтел, пукансем лараççӗ. Сӗтел çинче чӑваш апачӗсем пӗр савӑт çинче çаврака çӑкӑр тата чӑкӑт (сыр).
Кил хуçисем хӑнасене кӗтеççӗ. Хӑнасем юрӑ юрласа кӗреççӗ:
Тул çутӑлнӑ - çутӑлман
Халӑх уява тухать.
Ачасем, паян пирӗн пысӑк уяв, эпӗ сире çак уява, акатуй уявне, мӗнле иртересси çинчен кӑштах каласа паратӑп. Ӗлӗк-авал çӗр çинче пирӗн асаттесемпе-асаннесем пурӑннӑ. Вӗсем çырма – вулама пӗлмен, анчах ырӑпа-усал пуррине туйнӑ. Пӗрремӗш ырӑ та тӗлӗнтермӗш япала - çӗр пулнӑ, тепӗр тӗлӗнтермӗш – сенкер тӳпе пулнӑ, тӳпене - пӗлӗте тӳпе-каччӑ ят панӑ.
Çынсем пурте сиснӗ тӳпе–каччи çӗр пикене юратнине. Çуркуннихи ӗçсем пӗтсен, çӗр-пикепе тӳпе–каччин туйӗ тенӗ. Çак уява Акатуй ят панӑ. Акатуй – çуркуннехи ӗçсене пӗтернине пӗлтернӗ. Çак уяв çӗракине -акапуç пӗрлешнӗ ятпа, çурпа çу чиккинче, уй –хирӗçӗсем вӗçленсен ирттернӗ. Тӗпрен илсен, ӑна наци фестивалӗ, пултарулӑх вӑййи теççӗ.
Мӑнкун хыççӑн халӑх çурхи акана тухнӑ, çав вӑхатрах акатуй уявне те хатӗрленнӗ. Хӑйсен çывӑх таванӗсене хӑнана чӗннӗ. Пите пуян сӗтел хатӗрленӗ. Уйрӑмах çӑкӑрпа чӑкӑт тата сӑра. Кил хуçипе тата йӑла - йӗркене пӗлекен ват çынна йертсе пыма хушнӑ. Вара пурнете сӑрапа çӑкарпа чӑкатпа хӑналанӑ. Хӑналаса пӗтерсен юрӑ юрланӑ:
«Алран кайми аки-сухи».
Юрласа пӗтерсен кӗл тума тытӑннӑ. Вӗсем турӑран: тыр-пул, выльӑх-чӗрлӗх ӑнса пултӑр тесе ыйтнӑ. Кӗл туса пӗтерсен пурте пӗрле савӑннӑ. Кайран хӑнасем хире тухнӑ, хӑйсемпе пӗрле çекӑрпа чӑкӑт, çӑмарта, кукли, шӑрттан, сӑра иссе тухнӑ.
Кӗл туса çӗр çине кӑштах сӑра тӑкнӑ, çекӑрпа чӑкӑт тӗпренчӗке салатнӑ. Çӑмартасем ывӑтнӑ, çӗмӗрӗмесем тыр –пул нумай пуласса пӗлтернӗ.
Кӗл туса пӗтерсӗн асли çапла каланӑ : «Савӑнар, вӑхӑтпа ӗçлемелле, вӑх
Автор: Денисова Луиза Леонидовна