Главная / Старшие классы / Родной язык и литература

Г.Тукай иҗатына багышланган әдәби– музыкаль кичә

ТР мәгариф һәм фән министрлыгы

8 төрдәге Мамадыш махсус коррекцияләү торак мәктәбе

Г.Тукай иҗатына багышланган әдәби– музыкаль кичә

Бәйге үткәреләсе зал матур итеп бизәлә.

Габдулла Тукайның портреты эленә.

1.ал.б. “Салкын кышлар үтеп

Яз килгәндә

Җылы яктан кошлар кайтканда,

Туган көнең синең, Тукай

Тугры халкың итә тантана.

Юк, үлмәдең, Тукай, син мәңге яшь

Син мәңгегә безнең арада.”

Хәерле көн, хөрмәтле укучылар, укытучылар, әниләр! Шушы көннәрдә халкыбыз бөек Тукайның туган көнен билгеләп үтә. Г. Тукай дөньяда бары тик 27 ел гына яшәгән,нибары 8 ел гына иҗат иткән. Шулай булса да ул гаять зур, бәя биреп бетермәслек рухи байлык калдырган.

Бүген без Габдулла Тукайның тормыш юлына, иҗатына багышланган кичәбезне башлап җибәрәбез.

Автор:

1886 елда Мөхәммәтгариф улы Кушлавыч авылында дөньяга килгән. (бала тавышы ишетелә).

Язилә җырлый-җырлый бала күтәреп керә. (Г. Тукай сүзләренә язылган “Бишек җыры”)

Баланың туганына биш ай заман үткәч, атасы авырып үлеп китә. Тол калган ана берничә вакыт авылда торганнан соң баланы авылындагы Шәрифә исемле бер факыйрь карчыкка вакытлыча асрарга биреп, үзе Сасна исемле авылның мулласына кияүгә чыга.

(Язилә кечкенә Апушны ияртеп сәхнәгә чыга)

Язилә:

Кадаласың да булмады, әрәм тамак, кайчан китерсең инде.

Г. Тукай:

(малай чыга Тукай) – Мин бу карчык өендә кадерсез, артык бер бала булганлыктан, ул мине, әлбәттә тәрбияләмәгән: тәрбияләү түгел, яшь балаларның иң мохтаҗ булдыклары ачык йөзне дә күрсәтмәгән. Мин кыш көннәрендә төнлә яланаяк, күлмәкчән көенчә тышка чыгам икән дә, бераздан, өйгә кермәкче булып, ишеккә киләм икән. Кыш көне авыл ызбаларының ишекләрен ачмак, балага түгел, шактый үсмер кешеләргә дә мәшәкать вә көч булганлыктан, табигый, мин ишекне ача алмыйм вә ишек төбендә аякларым бозга ябышып катканча көтеп торам икән.

Автор:

Бер вакыт бу карчык:

“Кадалмас әле бу килмешәк” : - дип орыша-орыша үзе теләгән вакытта гына малайны кертә икән.

Озак та тормый. Габдулланың әнисе Сасна авылыннан атлар җибәрә.

Г.Тукай:

... Саснага барын җиткәнмен. Ничек, ни рәвеси бардым, мине кемнәр каршылады анысын белмим, ләкин үги әтиемнең мине сөюе, миңа чәй янында кәрәзле балны ак күмәчкә ягып бирүе, мине шунда куанганнарым, биш минутлык төш ишкелле генә, әле дә булса хәтеремдә. Ләкин бу рәхәт бик озакка бармаган. Минем анам бу муллада бер ел кадеремне, күпмедер торгач, белмим, нинди авырудандыр вафат булган...

(Залга Язилә, Илгиз керә)

Язилә:

Уф, туйдым, гарык булдым. Ичмасам Казанның печән базарына да озатмыйсың. Берәр ия чыгар иде әле шунда. Алты бала өстенә әрәм тамак...

Илгиз:

Ярар, чәпчемә. Берәр әмәлен табарбыз карчык.

Тукай:

Шунлыктан мине бабай Казанга бара торган бер ямщикка утыртып Казанга озаткан.

Автор:

Шулай печән базарында “Асрарга бала бирәм” – дип кычкырып йөргәндә, халык арасыннан бер кеше чыгып Габдулланы ямщиктан алган һәм асрау итеп өенә алып кайткан.

Габдуллага әти булганы Мөхәммәтвәли исемле, әни булганы Газизә исемле була. Бу анда Габдулла ике елмы, күпмедер торгач, әти дә, әни дә - икесе берьюлы авырый башлыйлар.

Алар үлүдән куркып, бу бала кая барыр дип - Өчиледән, Тукайны Кырлайга озаталар. Сәгъди исемле бер ир баласыз кеше, Тукайны үзенә ала.

(Йөзек салышлы уены)

Укучылар ярым түгәрәк ясап басалар. Бер укучы йөзек салып бара. Музыка туктауга: “Кемдә йөзек, сикереп чык”, - дип әйтәләр. Ул укучыга җаза бирәләр. ( Г. Тукай шигырьләрен сөйләү, яки аның сүзләренә язылган җыр, бию). Уен шул рәвешле дәвам итә.

Г. Тукай:

Кырлайда яшәгән вакыт, көз көне иде. Әти (үги) белән әни (үги) ындырда иде, мин ян тәрәз төбендә “Рисалән Газизә” укып утыра идем, безнең капкага бер арбалы кеше килеп туктады. Әтиең, әниең кайда?- дип сорады миннән: “Ындырда”, - дидем.

Бу кеше: “Бар, чакырып кайт”, - дигәч, мин тизгенә ындырга йгереп барып кайттым. Бераздан ишектэн эти белән әни килеп керделәр. Юлчы белән күрештеләр. Юлчы озак та, тормады, бу баланы алырга килдем диде.

Бу бала Кушлавыч авылының Имамының баласы, аны ничә еллар эзләгеннән соң, аны монда икәнен белдек дип әйтте.

Җаек каласында минем әтинең бер туган апасын алган җизнәм булган. Бу сүзләрне үчи әти-әнием ишетүгә кәефләре китте. Аларның мине бирәселәре килмәде.

Язилә:

Минә шулай инде. Ашат – эчерт, киендер дә, эшкә яраклы була башлагач, кул арасына керә башлагач кына алып кит.

Илгиз:

Ярар, карчык тузынма әле. Дөнья булгач бар да була. Нишлисең бит инде...

Г. Тукай:

Икесе дә елаган хәлдә мине басу капкасына хәтле озата бардылар.

Язилә:

Онытма безне, онытма! Безне онытсаң тәмуч кисәве булырсың.

Г.Тукай:

Шул сәбәпле ябык чана зинданында, мең төрле газаплар эчендә, тәмам унсигез көн булды дигәндә, кичкә таба Җаекка барып кердек. Җаекта иң элек Сапый абзыйның өенә төштек. Чәйләр эчкәч, кичкә таба Сапый абзый белән җизниләргә киттек. Мине монда – гел исендә тоткан күңеленнән бер дә чыгармаган Газизә апам белән җизни каршылады.

Шулай итеп минем бу гаиләдә имкенче тормышым башланды.

1 ал.б.:

Урал- Җаекта яшәгәндә Габдулла беренче шигырьләрен яза башлый. Ул аларны көйгә салып җырлапта йөри торган була. Габдулланың шагыйрь буларак формалашу чоры шушында башлана.

Ә хәзер кичәбезнең икенче өлешен

“Тамчы шоу”ны башлап җибәрәбез.

I тур.

Командалар белән таныштыру.

1.Исем.

2. Девиз.

Карлыгачлар. Сандугачлар.

II тур.

Командаларга сораулар.

Сандугачлар командасы.

1. Г. Тукай ничәкче елда туган? (1886 ел)

2. Әнисенең исеме? (Мәмдүдә)

3. Музейлары кайда бар? (Арча, Кеүлай, Кушлавыч, Казан)

4. Вакытлыча асрарга әнисе кемгә калдыра? (Шәрифә карчык)

5. Г. Тукайның нинди шигырьләрен беләсез? (“Су анасы”, “Кызыклы шәкерит”, Эшкә өидәү”, “Бала белән күбәләк”).

Бер шигырен сөйлән күрсәтегез.

Карлыгычлар командасы.

  • Г. Тукайның туган көне кайчан? (26 апрель).
  • Әтисенең исеме (Мөхәммәтгариф).
  • Һәйкәлләрен кайда күрергә була? (Казанда, Арчада).
  • Ятим каман Габдулла кайда кайтарыла? (Өчилегә Зиниәтулла бабасына).
  • Г. Тукайның нинди әкиятләрен беләсез? (“Кәҗә белән сарык”) “Шул әкиятнең кыскача эчтәлеген чылбыр буенча сөйләү”.
  • III тур.

    Капитаннар ярышы.

    1. Ике капитанга да Г. Тукайның торган җирләрен дөрес итеп урнаштырырга бирелә (Кушлавычà Сасна à Казан à Өчиле à Кырлай à Җаек à Казан)

  • Мәкальләрнең башын укытучы әйтә ахырын капитаннар әйтеп бетерергә тиеш булалар.
  • Сандугач командасының капитанына.

    1. Иң татлы тел (туган тел).

    2. Китап (белем чишмәсе).

    3. Бәхетне юлдан эзләмә (белемнән эзлә).

    4. Кеше ни эзләсә (шуны табар).

    5. Аз сөйлә (күп бел).

    Карлыгач командасының капитанына.

    1. Беләге юан берне егар (белеме булган меңне егар).

    2. Кем эшләми (шул ашамый).

    3. Батыр үзе үлсә дә (исеме үлмәс).

    4. Башта уйла (аннан сөйлә).

    5. Тел юата да (елата да).

    IV тур.

    Сүз төзелеше.

    Тукай – Кырлай сүзеннән кайсы команда иң күп сүз төзи.

    Сандугачлар Карлыгачлар

    ак кал

    кыр как

    ай кар

    ук тук

    лак тал

    тар ут

    ал арка

    кара кала

    кул курай

    уй туй

    Афәрин, һәр ике команда да баллар саны тигез.

    V тур.

    Г. Тукай шигырьләренә иллюстрацияләр. Һәр командага да 4 әр рәсем. Бу рәсемнәр кайсы шигырьдән.

    Су анасы Шүрәле

    Эшкә өндәү Кызыклы шәкерт

    Кәҗә белән сарык Бала белән күбәләк

    Бишек җыры Эш беткәч уйнарга

    ярый

    1 ал.б.:

    Афәрин, укучылар.

    Хәзер Г.Тукай сүзләренә язылган “Туган тел” җырын барыбыз бергә җырлыйбыз. Шуның белән Г. Тукай иҗатына балышлашан кичәбез тәмам. Рәхмәт барыгыз да. Сау булыгыз.


    Автор: Хасаншина Лейсан Илдусовна
    Похожие материалы
    Тип Название материала Автор Опубликован
    разное Г.Тукай иҗатына багышланган әдәби– музыкаль кичә Хасаншина Лейсан Илдусовна 20 Мар 2015
    разное Г.Тукай иҗатына багышланган кичә Кирамова Римма Рамиловна 31 Мар 2015
    документ “Сүзләр иле”ндә кунакта (Шәүкәт Галиев иҗатына багышланган әдәби-музыкаль кичә) Маликова Айгуль Фанитовна 19 Окт 2015
    документ Г.Тукай иҗатына багышланган кичә Кирамова Римма Рамиловна 31 Мар 2015
    документ М.Җәлил иҗатына багышланган иҗади музыкаль кичә Алямова Гулькей Усмановна 20 Мар 2015
    разное Кояш гомере телим мин, әнием сиңа! (Әниләр көненә багышланган әдәби – музыкаль кичә) Юнусова Масгуда Масхутовна 20 Мар 2015
    документ “Гомерем минем моңлы бер җыр иде”(М.Җәлил иҗатына багышланган әдәби- музыкаль композиция) Замалиева Лилия Ильгизовна 20 Мар 2015
    документ Тарихларда укып ятларлык Муса Җәлилнең тууына106 ел тулуга багышланган әдәби-музыкаль кичә. Хайруллина Рамзия Миргазияновна 20 Мар 2015
    документ Г. Тукайның туган көненә багышланган әдәби-музыкаль кичә. Султанова Гульнара Сереновна 20 Мар 2015
    документ Шәүкәт Галиевнең 85 еллык юбилеена багышланган әдәби-музыкаль кичә Ашрапова Альмера Гарифулловна 1 Апр 2015
    разное Иң кадерле әнием (Әниләр көненә багышланган әдәби- музыкаль кичә) Гатауллина Резеда Гайсовна 1 Апр 2015
    документ Гарифҗан Мөхәммәтшин иҗатына багышланган кичә. Хайруллина Венера Надил кызы 29 Янв 2016
    документ Х. Туфанның тууына 110 ел тулуга багышланган әдәби-музыкаль кичә “Кулыңдагы китабымда, чордаш, Шигырьләрдә минем йөрәгем”. Зарипова Аниса Газизулловна 20 Мар 2015
    презентация, документ Әдәби – музыкаль кичә Юнусова Масгуда Масхутовна 1 Апр 2015
    документ Музыкаль әдәби кичә : “Су – яшәү чыганагы” Шарифуллина Энджекай Юнусовна 7 Дек 2015
    документ Әдәби-музыкаль кичә. "Тукай – сүнмәс йолдыз ул." Хайруллина Миляуша Закариевна 10 Фев 2016
    разное Летние посиделки ("Җәй көне урамда кич утыру". Әдәби- музыкаль кичә) Гайсина Каусария Газизулловна 31 Мар 2015
    разное Летние посиделки ("Җәй көне урамда кич утыру". Әдәби- музыкаль кичә) Гайсина Каусария Газизулловна 31 Мар 2015
    документ "Әти-әни һәм мин !"(әдәби музыкаль кичә) Шигапова Наджия Наиловна 1 Апр 2015
    документ Әдәби-музыкаль кичә “Укытучым” Хайбуллина Фания Фаридовна 1 Апр 2015
    документ Яшисе килә. Әдәби - музыкаль кичә. Асадуллина Гульфина Габделфартовна 1 Апр 2015
    документ Тамчы-шоу (туган тел көненә багышланган музыкаль-кичә сценариясе) Галимуллина Лилия Фаргатовна 20 Мар 2015
    разное Габдулла Тукайга багышланган әдәби кичә Шарифуллина Фларида Радиковна 18 Фев 2016
    документ Тукай - сүнмәс йолдыз ул. Г.Тукайга багышланган әдәби-музыкаль кичәнең конспекты Миннибаева Дамира Летфулловна 20 Мар 2015
    документ "Гаиләдә - безнең бәхет" (Гаилә бәйрәменә багышланган әдәби-музыкаль кичәсе) Юрикова Эльмира Рустамовна 19 Мар 2016
    документ "Без бәйрәмгә барабыз..."(әдәби-музыкаль кичә ) Шарифуллина Гулия Азгатовна 20 Мар 2015
    документ «Озак еллар онытып торган өчен кичер безне ,кичер ,Исхакый.” Әдәби музыкаль кичә. Мингазетдинова Розалия Файзрахмановна 20 Мар 2015
    документ Әдәби-музыкаль кичә "Якты, зур талант" Мингазетдинова Розалия Файзрахмановна 20 Мар 2015
    разное "Мамадыш - гүзәл төбәк" темасына әдәби-музыкаль кичә Саматова Зульфира Рифхатовна 20 Мар 2015
    документ Әдәби-музыкаль кичә "Фәнис Яруллинны искә алу" Сираева Гульнафис Наиловна 20 Мар 2015
    документ Туган телем - татар теле. Әдәби-музыкаль кичә . Салихова Рамзия Равиловна 20 Мар 2015
    документ Туган телем - татар теле. Әдәби-музыкаль кичә . Салихова Рамзия Равиловна 20 Мар 2015
    документ Әдәби музыкаль кичә. "Жизнь моя как песня прозвучала" Гареева Ландыш Мухаметрахимовна 20 Мар 2015
    документ “Шигърият бәйрәме” (әдәби музыкаль кичә) Хисамова Нурсия Муллануровна 20 Мар 2015
    презентация Риза Фәхреддин иҗаты буенча әдәби-музыкаль кичә Замалиева Лилия Ильгизовна 20 Мар 2015
    документ «Язлар белән Тукай килә!» (әдәби-музыкаль кичә) Валиева Раиля Марсовна 30 Мар 2015
    документ Әдәби-музыкаль кичә ГАИЛӘ - ТӘРБИЯ УЧАГЫ Гайнемова Гульсима Бизановна 31 Мар 2015
    документ Әдәби-музыкаль кичә. Әлифба бәйрәме. Халитова Гелшат Нургалиевна 31 Мар 2015
    документ Әдәби- музыкаль кичә "Габдулла Тукай безнең йөрәкләрдә" Кучербаева Зинфира Анасовна 31 Мар 2015
    документ Кәрим Тинчуринның туган көнен билгеләп үтү өчен әдәби-музыкаль кичә сценарие Зайнуллина Эльвира Тимеряновна 1 Апр 2015