лапта оонньуутун ненуе баар сатабылларга уерэтии

«Лапта» оонньуутугар баар сатабылларга дьарыктаа´ын. («Лапта оонньуутун н³²µ³ сатабыллары сайыннарыы) Киириитэ. Лапта- нуучча норуотун т³рµт оонньуута. Бу оонньуу хамаанда±а арахсан оонньонор. Лапта оонньуутун ту´унан былыргы нуучча суругар киирбит. Новгород куорат ха´ыыларыгар (XIV µйэ) мээчик уонна охсор мас к³стµбµт. Оонньуу хонууга ыытыллар. Оонньуу сµрµн сыала – утары хамаанда ки´итэ мээчиги µ³´э быра±ар, ону охсор ма´ынан таба охсон ыраах ыыта сатыахтаах уонна утары сытар кэрчиккэ баран кэлиэхтээх. Ол сµµрэн и´эн табыллыа суохтаах. Онтон утары оонньооччулар охсуллубут мээчиги хабан ыла сатыахтаахтар. £ск³тµн мээчиги сиргэ тµ´эрбэккэ хаптахтарына 1 очукуо. Охсубут ки´и утары кэрчиккэ табыллыбакка баран кэллэ±инэ 2 очукуо. Бэриллибит бириэмэ и´игэр хайа хамаанда элбэх очукуону хомуйбут ол кыайыылаах буолар. Лапта5а дьµ³рэлии спортивнай оонньуулар манныктар: бейсбол, крикет, песаполо, ойна уонна да атыттар. Бу оонньууну хо´уйан биллиилээх нуучча суруйааччыта А.И.Куприн маннык этэн турар: «Эта народная игра — одна из самых интересных и полезных игр. В лапте нужны находчивость, глубокое дыхание, верность своей партии, внимательность, изворотливость, быстрый бег, меткий глаз, твёрдость удара руки и вечная уверенность в том, что тебя не победят. Трусам и лентяям в этой игре нет места». Кэтээн к³р³³´µннэр тµмµктэринэн, аныгы о±олор µгµстэрэ кµннээ±и хамсаныылара тиийбэт ол эбэтэр нуорма±а эппиэттээбэт дииллэр. О±олор наар µксµн олорон тахсаллар, оскуола±а- паарта±а, дьиэ±э -компьютер, телевизор иннигэр. Ол и´ин олорорго эппиэттир былчы²нар сылайаллар. Ки´и кµµ´э сайдыбат, м³лтµµр. Си´и, тоно±о´у, у²уо±у тутар былчы²нар м³лт³³нн³р о5о туттар бы´ыыта (осанката), тилэ±ин бы´ыыта (плоскостопия) уларыйыан с³п. ¥³рэнээччи улаатара, сайдара бытаарар. О±о±о уойуу куттала µ³скµµр. Арассыыйа µ³рэхтээхтэрэ чинчийэн к³рµµлэригэр о±олорбут 30-40% ыйаа´ыннара нуорматтан та´ынан ыарахан. Маннык о±олор эчэйэллэрэ µгµс. Уонна 3-5 т³гµл тумууга ылларыылара бэлиэтэнэр. Кµ´µн, саас та´ырдьа сибиэ´эй салгы²²а оонньоотоххо, ки´и доруобуйата б³±³ргµµр. Тумууга, тымныйыыга ылларбат буолары² саарба±а суох. Оонньуу но±оруускатын хайдах ба±арар эбиэххэ, к³±µрэтиэххэ с³п. Ол курдук: оонньоочулары элбэтэн эбэтэр а±ыйатан; оонньуу бириэмэтин уьатан-кылгатан; оонньонуллар сири улаатыннаран –кыччатан; хаста да т³хт³рµйэн оонньотон; сынньаныытын кыччатан. Оонньуу бµппµтµн кэннэ ким µчµгэйдик оонньообутун бэлиэтиир наадалаах. Оонньууга баар сµрµн сатабыллар. Лапта оонньуутугар сµрµн сатабыллар бааллар ону сатаабат ки´и оонньуура уустуктардаах буолар. Ол курдук: Охсуу Хабыы Быра±ыы Сµµрµµ А´арыы
Автор: Кисиляхов Владислав Николаевич