Главная / Старшие классы / Родной язык и литература

Телмәр үҫтереүҙә психология фәненең роле.

Скачать
39 КБ, 293065.doc Автор: Юсупова Раузиня Юмабаевна, 20 Мар 2015

Башҡорт телен укытыу методикаһы үҙенең үҫешендә психология фәне ҡаҙаныштарына ла нигеҙләнә. Укытыу процесы ике яклы. Унда укытыусы һәм укыусы йәки өйрәтеүсе һәм өйрәнеүсе ҡатнаша. Укыусыларҙың йәш үҙенсәлектәрен өйрәнеү, шуға яраштырып, дидактик материалдың күләмен, йөкмәткеһен билдәләү, укыусылар тарафынан яһалған лексик, грамматик

орфографик, стилистик хаталарҙың сәбәптәрен һәм башкорт теленең мәктәп курсын өйрәнеүҙәге ҡайһы бер ҡыйынлыктарҙы асыклау, укытыуҙың иң ҡулай юлдары психология фәненә нигеҙләнеп өйрәнелә.

Башҡорт теле уҡытыусыһы уҡытыу (өйрәтеү) психологияһының төп нигеҙҙәрен белергә тейеш. Психология фәне уҡыусыларҙың телмәр эшмәкәрлегенең үҫеү юлдарын, йүгерек уҡыу һәм яҙыу, дөрөҫ яҙыу күнекмәәрен, телмәр үҫеше факторҙарын, эстән һөйләү телмәренең ролен өйрәнергә ярҙам итә.

Уҡытыусы уҡыусыларҙың грамматик төшөнсәләрҙе, орфографик һ.б. ҡағиҙәләрҙе үҙләштереү мөмкинлектәрен, күнекмәләрен анализлай белергә, теге йәки был проблемангың иң мөһим өлөшөн күрһәтә алырға тейеш. Теге йәки был методты, алымды, күнегеүҙәр төрөн ҡулланған саҡҡта укыусының ниндәй һәләте үҫә йәки күнегә, йә булмаһа уның ниндәй психологик үҙенсәлегенә таянып уҡытыу (өйрәтеү) процесын хәл итергә тигән максаттан сығыпэш итеү — укытыусыға бик тә мөһим.

Әйтергә кәрәк, уҡыусыларға тәҡдим ителгән эш алымдары (күҙәтеү, күргәнде телдән һәм яҙма хикәйәләү, характеристика биреү, хәтерләү, иғтибарҙы үҫтереү, ишеткәнде хәбәр итеү, инша һәм изложение, күреү һәләтен үҫтереүсе диктант, анализлы күсереп яҙыу, диктант, тәғәйенләнгән тексты ятҡа белеү) теге йәки был фонетик, грамматик, стилистик ҡағиҙәләрҙе нығытыу өсөн генә бирелмәй. Улар икенсе бер мөһим маҡсатты ла күҙ уңында тота, йәғни уҡыусының күреү үткерлеген, күргәнде хәтерендә ҡалдыра алыуын, орфоэпик һәм орфографик күнекмәләрен, тасуири уҡыу һәм телмәр ишетеү һәләтлеген үҫтерә.

Психология уҡытыусыға үҙенең һәр уҡыусыһын, уларҙың психологик үҙенсәлектәрең өйрәнергә, үтелә торған материалды аңлау һәм хәтерләү өсөн уларҙың әҙерлеген асыҡларға ярҙам итә.

Уҡытыуҙын төрлө этабында уҡытыусының психологик күҙәтеүҙәр алып барыуы һәм уҡыусыларҙағы үҙгәреште өйрәнеп тороуы һорала; дәрестә теге йәки был метод һәм алымдарҙы ҡулланыу уҡыусыларҙың һәләттәре үҫеүенә йәки уларҙа ниндәй күнекмәләр барлыҡҡа килеүенә ни дәрәжәә тәьҫир итә, уҡыусы , күпме эшләй ала, эшкә ҡатнашыу дәрәжәһе нисек, фән менән ҡыҙыкһыныуы үҫәме, уның хәтер һәм аң дәрәжәһе, телмәре, уйлай белеү йәки фекерләү дәрәжәһе нисек, уның актив йәки пассив булыуы, анализлай һәм йомғаҡлай белеү һәләте, эшләү темпы нисек, ни өсөн теге йәки был уҡыусы материалды аңламай йәки өйгә эште эшләргә өлгөрмәй һ.б. шундай мәсьәләләр менән уҡытыусы ҡыҙыҡһынып торорға тейеш була.

Дәрестә бирелә торған материал, ҡулланған метод һәм алымдар һәм бирелгән күнегеүҙәр уҡыусыларҙың йәш һәм белем айырмалыҡтарын иҫтә тотоп һайланырға тейеш. Ул метод һәм алымдар уҡыусыларҙың психологик үҙенсәлектәрен, уларҙың фекер эшмәкәрлектәрен һәм ғөмүми үҫеш дәрәжәләрен иҫәпкә алып ҡулланғанда ғына уңышлы һәм максатлы була ала; уларҙың алған белем һәм телмәр күнекмәләре лә ныҡлы була.

Психологтарҙың күрһәтеүенсә, урта йәштәге мәктәп уҡыусыларының үҫеш дәрәжәләрен иҫәпкә алып, киңерәк, катмарлырак материал бирелә, программа һәм дәреслектәр ҙә шуға тура килтереп төҙөлә. Был йәштәге укыусылар абстракт күренештәрҙе сағыштырып карай, текстар өҫтөндә аналитик-синтетик

күнегеүҙәр эшләй беләләр, йомғаклау, һығымта яһарға өйрәнәләр. Шуға күрә укыусыларҙың активыктарын үҫтерерлек проблемалы һорауҙар куйырға, күҙәтеү йәки тикшеренеүҙәренә таянып, үҙҙәре һығымта яһарлык йүнәлеш бирергә тейеш.

Дәрестән тыш эштәр вакытында ла укыусыларҙың шәхси айырмалыктарын, үҙенсәлектәрен иҫтә тоторға һәр бер укытыусыны айырым өйрәнергә кәрәк. Сөнки укыусыларҙың телмәрҙәре төрлөсә.

Туған телгә өйрәнеү ул укыусының үҙ аллы фекер йөрөтөү һәләтен, һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереүҙә, байытыуҙа һәм камиллаштырыуҙа, уның шәхесен һәр яклап үҫтереүҙә һәм формалаштырыуҙа берҙән-бер корал булып һанала. Тел булмаһа, кешенең матди байлыкты етештереү һәләте ә, ижтимағи эшмәкәрлеге лә юк һәм булмаясак та. Кешенең фекерләүе тел сараларынан башка һис мөмкин түгел. Кешенең фекерләү кеүәһе, уй-тойғолары, хистәре һис шикһеҙ тел саралары ярҙамында телмәр аша, йәғни һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр һәм һөйләмдәр менән генә тыңлаусыға еткерелә.

Укытыусы укыусыларҙың грамматик төшөнсәләрҙе, орфографик һ.б. кағиҙәләрҙе үҙләштереү мөмкинлектәрен, күнекмәләрен анализлай белергә, теге йәки был проблемангың ин мөһим өлөшөн күрһәтә алырға тейеш. Теге йәки был методты, алымды, күнегеүҙәр төрөн кулланған сакта укыусының ниндәй һәләте үҫә йәки күнегә, йә булмаһа уның ниндәй психологик үҙенсәлегенә таянып укытыу (өйрәтеү) процесын хәл итергә тигән маҡсаттан сығып эш итеү — укытыусыға бик тә мөһим.

Әйтергә кәрәк, укыусыларға тәңкдим ителгән эш алымдары (күҙәтеү, күргәнде телдән һәм яҙма хикәйәләү, характеристика биреү, хәтерләү, иғтибарҙы үҫтереү, ишеткәнде хәбәр итеү, инша һәм изложение, күреү һәләтен үҫтереүсе диктант, анализлы күсереп яҙыу, диктант, тәғәйенләнгән тексты ятка белеү) теге йәки был фонетик, грамматик, стилистик кағиҙәләрҙе нығытыу әсән генә бирелмәй. Улар икенсе бер мөһим максатты ла күҙ уңында тота, йәғни укыусының күреү үткерлеген, күргәнде хәтерендә калдыра алыуын, орфоэпик һәм орфографик күнекмәләрен, тасуири укыу һәм телмәр ишетеү һәләтлеген үҫтерә.

Укытыусы укыусыларҙың грамматик төшөнсәләрҙе, орфографик һ.б. кағиҙәләрҙе үҙләштереү мөмкинлектәрен, күнекмәләрен анализлай белергә, теге йәки был проблемангың ин мөһим өлөшөн күрһәтә алырға тейеш. Теге йәки был методты, алымды, күнегеүҙәр төрөн кулланған сакта укыусының ниндәй һәләте үҫә йәки күнегә, йә булмаһа уның ниндәй психологик үҙенсәлегенә таянып укытыу (өйрәтеү) процесын хәл итергә тигән максаттан сығыпэш итеү — укытыусыға бик тә мөһим.

Дәрестән тыш эштәр вакытында ла укыусыларҙың шәхси айырмалыктарын, үҙенсәлектәрен иҫтә тоторға һәр бер укытыусыны айырым өйрәнергә кәрәк. Сөнки укыусыларҙың телмәрҙәре төрлөсә.

Туған телгә өйрәнеү ул укыусының үҙ аллы фекер йөрөтөү һәләтен, һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереүҙә, байытыуҙа һәм камиллаштырыуҙа, уның шәхесен һәр яклап үҫтереүҙә һәм формалаштырыуҙа берҙән-бер корал булып һанала. Тел булмаһа, кешенең матди байлыкты етештереү һәләте ә, ижтимағи эшмәкәрлеге лә юк һәм булмаясак та. Кешенең фекерләүе тел сараларынан башка һис мөмкин түгел. Кешенең фекерләү кеүәһе, уй-тойғолары, хистәре һис шикһеҙ тел саралары ярҙамында телмәр аша, йәғни һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр һәм һөйләмдәр менән генә тыңлаусыға еткерелә.


Автор: Юсупова Раузиня Юмабаевна
Похожие материалы
Тип Название материала Автор Опубликован
документ Телмәр үҫтереүҙә психология фәненең роле. Юсупова Раузиня Юмабаевна 20 Мар 2015
документ Күпмәдәниятлелек шартларында аралашу чарасы буларак музыка фәненең роле. Нургалеева Алсу Завдатовна 20 Мар 2015
документ Телмәр үҫтереү алымдары Басырова Венера Сагадатовна 8 Апр 2015
документ "ЛЕКСИКА БҮЛЕГЕ АША УРТА КЛАСС УҠЫУСЫЛАРЫНДА ТЕЛМӘР ҮҪТЕРЕҮ" Урманова Зиля Миннибаевна 14 Сен 2015
документ Ашыт елгасының роле Ганиева Лейсан Фаргатовна 21 Мар 2015
документ Халык педагогикасының бала тәрбияләүдәге роле. Хуснутдинова Лейсан Шафкатовна 20 Мар 2015
документ Профессиональ осталыкта татар теленең роле Әюпова Алсу Фаит кызы 20 Мар 2015
документ Икетеллелекне формалаштыруда чагыштырма грамматиканың роле. Сабирова Ляйля Гумеровна 20 Мар 2015
документ Кеше шәхесен формалаштыруда әдәбиятның роле Халиуллина Гуляндам Гулусовна 20 Мар 2015
документ Бала тәрбияләүдә гаиләнең роле Шамсиева Гульназ Миннегараевна 20 Мар 2015
документ Доклад. Телне өйрәнүдә мәкальләрнең роле. Шайхулова Гульназ Фаязовна 20 Мар 2015
документ Гаиләдә ана тәрбиясенең роле Хамидуллина Алсу Фаритовна 20 Мар 2015
документ Һөнәри үсеш юлында портфолионың роле Рамазанова Розалия Гарифулловна 31 Мар 2015
документ Доклад: "Укучының үсеш юлында портфолионың роле" Гаязова Гульфия Рафкатовна 1 Апр 2015
документ " О роле денег в обществе" Терешина Ольга Леонидовна 4 Апр 2015
документ Сәламәт бала тәрбияләүдә тәрбияченең роле Усманова Рузия Загировна 1 Апр 2015
презентация Ата-аналар җыелышы. "Укучы тормышында аралашуның роле". Хабирова Лилия Рифовна 13 Апр 2015
разное Төрле яклап үскән шәхес тәрбияләүдә традицион булмаган дәресләрнең роле. Федосиева Танзила Равефовна 2 Сен 2015
документ БАШЛАНГЫЧ МӘКТӘПТӘ ӘХЛАК ТӘРБИЯСЕНЕҢ РОЛЕ Насибуллина Раушания Адгамовна 16 Сен 2015
документ Балаларны социаль тормышка әзерләүдә театраль эшчәнлекнең роле. Шакирова Рузалия Талгатовна 4 Ноя 2015
документ Гаилэдэ эти тэрбиясенен роле Зәйнуллина Люция Гаптрәүф кызы 21 Янв 2016
документ Балаларның интеллектуаль сәләтләрен үстерүдә фән тугәрәкләренен роле Гильфанова Зульфия Галимзяновна 20 Мар 2015
документ Татар теле һәм әдәбиятын укытуда ситуатив күнегүләрнең роле Юнусова Файруза Файрушевна 20 Мар 2015
документ Хәтер.Татар теленә өйрәтүдә хәтернең роле. Гилязова Гульназ Рубиновна 20 Мар 2015
документ Татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә укучыларга әхлак тәрбиясе бирүдә Ризаэддин Фәхреддин хезмәтләренең роле. Марданова Фаузия Хадыевна 20 Мар 2015
презентация, документ “Әхлаклы җәмгыять төзүдә ана тәрбиясенең роле ” Платонова Дамира Данияловна 20 Мар 2015
документ Укучыларның рухи байлыгын үстерүдә китап уку һәм сәнгатьле укуның роле Галимуллина Зульфия Марсилевна 20 Мар 2015
документ Укучыларның рухи байлыгын үстерүдә китап уку һәм сәнгатьле укуның роле Платонова Дамира Данияловна 20 Мар 2015
документ Балада сәламәт яшәү рәвеше формалаштыруда мәктәп һәм гаиләнең роле Шакиров Радис Наилович 20 Мар 2015
документ Кече яшьтәге мәктәп укучыларында матурлык идеалы тәрбияләүдә шигъри әсәрләрнең роле Назирова Фирдиля Султановна 31 Мар 2015
документ Яшь буынга патриотик тәрбия бирүдә матур әдәбиятның роле Вафина Гулия Илдусовна 31 Мар 2015
документ Бала тәрбияләүдә әтинең роле Муллагалиева Гульсария Харисовна 31 Мар 2015
документ Бердәм дәүләт имтиханнарына хәзерләнгәндә өй эшенең роле. Салихзянова Василя Хакимзяновна 1 Апр 2015
документ Бала шэхесенен усешендэ хезмэт тэрбиясенен роле. Ахатова Кадрия Ибрагимовна 11 Апр 2015
документ Доклад: “Бала тәрбияләүдә әтиләрнең роле” Укытучы:Юнысов Х. М. Юнусов Хамзе Мухаметбеширович 22 Апр 2015
документ “Бала тәрбияләүдә театрның роле” Валиева Раиля Марсовна 4 Июл 2015
документ Проект эше. Республикада билингваль белем бирүне тормышка ашыруда дидактик уенның роле. Бикбова Венера Минсалиховна 4 Июл 2015
документ Төрле яклап үскән шәхес тәрбияләүдә традицион булмаган дәресләрнең роле. Федосиева Танзила Равефовна 2 Сен 2015
документ Яшь буынга белем һәм тәрбия бирүдә ислам әхлагының роле Хабибуллина Танзиля Магсумовна 15 Окт 2015
документ "Бала тәрбияләүдә әти-әнинең роле" Гильмутдинова Лилия Разифовна 15 Окт 2015